Xamma ta’ ħadma?

Dan l-aħħar il-Gvern ta’ Robert Abela ħareġ skema ġdida ta’ housing għal dawk li jridu jixtru l-ewwel dar.

Photo: Shutterstock.com

Ilkoll nafu li din saret problema għal diversi koppji żgħażagħ u għal oħrajn li jixtiequ li jkollhom fejn jgħixu. Għaldaqsant, tajjeb li l-Gvern qiegħed jipprova jindirizza din id-diffikultà.

F’din l-iskema l-ġdida, il-Gvern qiegħed jagħti l-art liż-żviluppaturi magħżula biex huma jibnu appartamenti. Din l-art kienet mogħtija lil Gvern mill-Knisja.

Il-Gvern ser jagħti din l-art pubblika liż-żviluppaturi billi jħallsu biss dak li jissejjaħ ‘ground rent’ (fuq kemm ġiet stmata l-art) u wara li jibni l-appartmenti, jista’ jbiegħ dawn l-appartamenti b’rata kummerċjali imma bil-kundizzjoni li jagħti sussidju ta’ 30% fuq il-prezz kummerċjali.

Nemmen li din l-iskema fiha ħafna proċessi li jitfgħu dell tqil. U ngħid għaliex.

L-ewwel argument

L-ewwelnett, tajjeb li wieħed jgħid li għalkemm dan il-Gvern jipprova jagħti l-impressjoni li huwa l-unika Gvern li qiegħed jagħti l-għajnuna lil koppji żgħażagħ jixtru l-ewwel propjetà tagħhom, din hija impressjoni qarrieqa.

Ix-xemx ma telgħetx fl-2013! Matul s-snin ta’ amministrazzjoni Nazzjonalista, kienet hemm diversi skemi ta’ għajnuna. Biżżejjed insemmi lis-skema HOS, fejn il-Gvern kien jagħti l-art b’xejn lill-koppji biex jibnu darhom fuqha. Fil-fatt, diversi terrace houses f’pajjiżna huma mibnija b’din l-iskema.

Skema oħra kienet fejn il-Gvern kien jibni numru ta’ maisonettes u appartamenti, u mbagħad ibiegħhom b’sussidju qawwi. Diversi huma dawk li xtraw darhom b’dan il-mod.

It-tieni argument

It-tieni osservazzjoni hi li b’din l-iskema, l-iżviluppatur ser ‘jiekol’ sew mis-sussidju li l-Gvern seta jagħti kieku bena huwa dawn l-appartamenti. Fil-fatt, l-iżviluppatur magħżul ser jagħmel profitt akbar milli kieku qiegħed jibni fil-privat!

Ilkoll nafu li llum il-ġurnata, hija l-art li tiswa aktar milli l-materjal biex wieħed jibni bih! Fil-fatt, huwa kalkolat li l-art fil-negożju privat tiswa l-iżviluppaturi madwar 60% mill-ispiża totali. Għaldaqstant, jekk f’din l-iskema liż-żviuppatur jrid jagħti 30% sussidju, ser jibqagħlu profitt sew għaliex l-art ġietlu b’xejn. Huwa vera li dan irid iħallas il-ground rent, imma nafu li l-ground rent ser tgħaddi fuq min jixtri l-appartament?

Ħa nagħti eżempju biex wieħed ikollu idea aktar ċara.

• L-art/arja ta’ kull appartament tiswa madwar €140,000

• Bini u finishings jiswew madwar €110,000

• Permessi, taxxa, periti jiswew madwar €10,000

• Għal żviluppatur li mhux f’din l-iskema kieku kull appartamenti jiswieh madwar €260,000

• Il-preżż kummerċjali għal 2-bedrooms huwa madwar €320,000

• Il-qliegħ għall-żviluppatur li mhux f’din l-iskema huwa ta’ madwar €60,000

Issa għal żvilappatur f’din l-iskema, fid-dawl li ma għandhux spiża ta’ xiri tal-art, kull appartamenti ser jiswieh €120,000. Meta huwa ser jbiegħ bil-prezz kummerċjali ta’ €320,000 u jagħti s-sussidju ta’ 30%, kull appartament jinbiegħ €224,000. Dan ifsser li ser jibqalu fil-but madwar €104,000?

Jidher li l-Gvern ser ikun ġeneruż ma’ dawn l-iżviluppaturi magħżula għal din l-iskema! Kieku l-Gvern bena huwa stess, kieku dan il-profitt kien jgħaddih f’sussidju akbar!

It-tielet argument

It-tielet osservazzjoni hija dwar l-izviuppaturi magħżula. Ma neħux bi kbira li għalkemm ħarġet l-expression of interest għal min irid jidħol f’din l-iskema, xi żviluppaturi huma diġa’ magħżulħa!

Iż-żmien mogħti biex wieħed jista’ japplika u jwassal id-diversi informazzjoni/data mitluba hija waħda qasira ħafna! Min jaħdem f’dan il-qasam jaf li biex wieħed jagħmel BOQs, studju, disinji u proposti jieħu ħafna ħin, aktar u aktar meta fis-sajf, diversi ħaddiema fl-uffiċċini jkunu bil-vaganzi!

Għaldaqstant, biex żviluppatur jagħti l-informazzjoni kollha meħtieġa, mhux xi ħaġa bi kbira li dawn ilhom mgħarfa b’dan u allura kellhom iċ-ċans jippreparaw ruħhom. Dan mhux biss qiegħed ngħidu jien imma kien hemm diversi oħrajn li stqarru dan, fosthom l-MDA!

Sfortunatament, il-Ministru Roderick Galdes quddiem din il-kritika/dubji spiċċa jmur fuq il-medja Laburista u jinfexx jitgħajjar, anke personalment. Meta wieħed jagħmel dan ifisser li jinsab daru mal-ħajt.

Mingħajr ma naqa’ baxx bħalu, nagħti risposta bil-fatti fuq numru ta’ kummenti li għadda. Fosthom kien hemm:

1. Li l-waiting list tal-Awtorità tad-djar fi 2013 kienet l-akbar waħda fl-istorja tal-housing għaliex skontu kien hemm ’il fuq minn 3,500 fuq il-waiting list. Dan huwa skorret. Fil-fatt, f’paġna 12 tar-rapport annwali ta’ l-Awtorità tad-Djar wieħed isib li 2013 kien hemm 2,773. Issa, f’din il-lista kien hemm wkoll numru ta’ applikazzjonijiet ta’ exchange, jiġifieri li huma diġà għandhom post tal-Gvern imma jixtiequ jbiddlu minħabba li jinsabu fuq nett, l-post sar żgħir għal numru ta’ membri tal-familja jew jixtiequ jmorru fl-lokalità oħra. Għaldaqstant, din il-lista ma kenetx fake fejn ippruvajna nilgħabu bin-numri biex nuru lix-xemx telgħet magħna! Tajjeb li ngħid li skont l-istess rapport annwali tal-Awtorità f’paġna 12, fi 2016, il-waiting list kienet 3,044. Min-naħa l-oħra, fi 2017 skont l-istess rapport annwali f’paġna 11, kienet ta’ 2,597! Imma meta fi 2017 laħaq il-Ministru preżenti, sar bħal donnu ‘miraklu’ għaliex skont r-rapport annwali ta’ 2024, il-waiting list kienet ta’ 1,679! S’intendi hemm raġuni għal dan, fosthom:
   

   a. Tneħħew mill-lista dawk li kellhom talba għal exchange u tpoġġew f’lista għalihom.

   b. Numru ta’ applikanti neħħew minn fuq il-lista għaliex skont l-Awtorità ma baqgħux aktar eleġġibli.

   ċ. Minħabba li intużat l-iskema KIRI (issa, bl-isem Nikru biex nassistu).

   Hawnhekk nixtieq ngħid li meta l-Partit Laburista u l-Ministru kienu fl-Opożizzjoni u l-Awtorità kienet daħlet din l-iskema, fejn l-Awtorità tikri mingħand il-privat biex imbagħad b’sussidju qawwi ‘tikrih’ lill-applikanti tal-housing, il-Partit Laburita u l-Ministru stess kienu għamlu kruċjata kontra din l-iskema! Ma nafx x’ma qalux. Ma nafx kemm xewwxu kontrija.

   Issa, mhux biss saru favur tagħha imma saħansitra b’tant pompa jgħidu li din kienet waħda mir-raġunijiet li naqset il-waiting list! Araw x’ipokrezija politika! Fil-fatt, il-Ministru ħabbar li ser jkompli b’din l-iskema għaliex din diġà għenet 1,300 familja!

   Mela jekk wieħed jara waiting list ta’ 2024 (li kienet ta’ 1,679) u wieħed iżid 1,300 li benefikaw mill-iskema Kiri, il-lista tkun ta’ 2,979. Dan ifisser li wara 12 ’il sena fit-tmexxija u wara tant pompa tal-Gvern, il-lista tnaqqset grazzi għal skema li daħħal il-Gvern Nazzjonalista!

   Kieku ma kienx hemm din l-iskema, kieku l-waiting list kienet tkun ta’ 2,979, jiġifieri aktar milli kienet fi 2013 ta’ 2,773!! U jekk wieħed iżid dawk li huma exchange, il-waiting list tkun aktar minn hekk!!

2. Il-Ministru qal li l-aħħar Gvern Nazzjonalista ma bena l-ebda appartamenti għal first-time-buyers jew għal social housing. Nistieden lill-Ministru jaqra ftit ir-rapporti annwali li jinsabu online. Dawn jinsabu online wara li kont ġbidt l-attenzjoni li dawn ma kienux… forsi biex jaħbu l-informazzjoni? Nistiednu wkoll jara l-legal notice 75 u legal notice 76. F’dawn il-legal notices hemm bejniethom 240 apartament li kienu mibnija mill-Awtorità u ngħataw għal bejgħ b’sussidju qawwi ta’ madwar 60%! Dawn kienu jinstabu f’diversi lokalitajiet, fosthom Buġibba, Burmarrad, Naxxar, Pembroke, Mtarfa, Qawra u Maraxlokk!!

Konklużjoni

Nemmen li għalkemm din l-iskema għandha għan li tgħin lil dawk li jixtiequ jixtru l-ewwel dar tagħhom, u tajjeb li l-Gvern qiegħed jipprova jindirizza din id-diffikultà, nistqarr li kien ikun ferm u ferm aktar għaqli u transparenti li minflok il-Gvern għamel skema kumplikata u li fiha diversi dellijiet u xamma ta’ possibbilment inganni, bena hu stess dawn l-appartamenti u biegħhom bil-prezz li jiġuh.

Kieku għamel dan, is-sussidju kien ikun ferm akbar!

(Dan l-artiklu ġie ippublikat fuq il-gazzetta Il-Mument – 24 t' Awwissu, 2025)